MIASTA PRZECIWKO WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU
PARTNERZY CASE
/ Arad / Gelsenkirchen / Hamburg / Komarno / Ołomuniec / Pecs /
ARAD
Miasto Arad usytuowane jest w zachodniej części Rumunii. Jego powierzchnia zajmuje 46,18 km2. Populacja miasta wynosi 172.824 mieszkańców (dane z 2002 roku), w tym 82,6% ludności stanowią Rumunii, 12,9% Węgrzy, zaś pozostałe 4,5% to przedstawiciele Romów, Niemców, Serbów, Słowaków oraz Bułgarów.
Arad posiada bardzo bogate dziedzictwo historyczne i kulturowe. Koneserzy architektury mogą podziwiać przepiękne budowle z rozmaitych epok, takich jak Barok, Renesans, klasycyzm, neogotyk czy też styl secesyjny. Szczególną uwagę należy zwrócić na Teatr Miejski, usytuowany przy głównej ulicy przebiegającej przez centrum miasta, czy też XIX wieczną Katedrę Rzymsko-Katolicką, określaną jako najbardziej imponujący budynek w mieście. Uwagę zwraca też piękny ratusz miejski, oraz usytuowany tuż koło niego Cenad Palace.
Arad jest miastem uniwersyteckim, w którym znajdują się ważne instytucje edukacyjne, w tym uczelnie wyższe o profilu artystycznym, pedagogicznym, ekonomicznym czy też politechnicznym.
W latach 60-tych XX wieku w Aradzie powstało wiele fabryk, co wiązało się z gwałtownym napływem siły roboczej do miasta. Była to w większości ludność wiejska, przybywająca ze wschodnich i północnych obszarów.
Z uwagi na przemiany gospodarcze po roku 1990, znacząca liczba fabryk została zamknięta, gdyż były po prostu nierentowne. Wiązało się to oczywiście z masowymi zwolnieniami z pracy tysięcy osób. W efekcie, wiele osób niezdolnych do znalezienia innego zatrudnienia znalazło się w trudnej sytuacji materialnej, prowadzącej do trwałego ubóstwa. Przykładem mogą być rodziny, które podczas mroźnych zim używały jako opału mebli, drewnianych podłóg, czy też innych elementów konstrukcyjnych domów, doprowadzając do zniszczenia wiele pięknych i zabytkowych budynków starego miasta.
Główne "obszary wykluczone" (segregated areas) w mieście, to przede wszystkim dzielnica znajdująca się w bezpośrednim sąsiedztwie centrum, jak również osiedla romskie na obrzeżach miasta. Oczywiście władze miasta podejmowały i podejmują wysiłki w kierunku zaangażowania mieszkańców tychże obszarów w programy związane z odnową tych obszarów, tworzeniem nowych miejsc pracy itp. Na przykład, dzięki wysiłkom miasta odnowione zostało najuboższe osiedle romskie znajdujące się przy ulicy Tarafulu. Powstało tam 12 nowych domów, i planuje się zbudowanie kolejnych 10 domów socjalnych.
Główne wysiłki władz miasta, realizowane poprzez projekty, skierowane są również w stronę młodych Romów, w celu poprawy jakości ich wykształcenia i przygotowania do wymagań na rynku pracy.
Oficjalna strona miasta Arad: www.primariaarad.ro
GELSENKIRCHEN
Początki miasta sięgają XII wieku, a dokładniej roku 1150, mimo to traktowane jest ono jako produkt XIX wiecznej industrializacji. Ludność miasta wynosi obecnie 300 000 mieszkańców.
Obok terenów przemysłowych warto wskazać na rozległe obszary zieleni oraz miejsca przeznaczone na rekreację.
W zasadzie do początków XIX wieku miasto było słabo zaludnione (ok. 6000 mieszkańców), zaś region typowo rolniczy. Dopiero w 1840 roku odkryto złoża węgla, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju miasta. W tym okresie powstała kolej żelazna, zaś cały obszar powoli zamieniał się w centrum przemysłu ciężkiego. Spowodowało to nagły wzrost populacji miasta, jak również jego obszaru (rozrost dzielnic miasta). Tak więc, w roku 1903 Gelsenkirchen zamieszkiwało już 138.000 mieszkańców.
Aż do wybuchu I Wojny Światowej do miasta napływała ludność ze wschodnich części mocarstwa niemieckiego. Podobna fala ludności napływowej miała miejsce w okresie międzywojennym, kiedy gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie niemieckiego przemysłu ciężkiego na siłę roboczą w takich sektorach, jak górnictwo czy hutnictwo. Gelsenkirchen zaczęto określać mianem "miasta tysięcy ogni" (The town of thousands fires). Rozrosło się ono do rozmiarów przemysłowej metropolii, jednego z najważniejszych na owe czasy miast sektora górniczego w Europie.
Również po II wojnie światowej miasto odgrywało kluczową rolę, dostarczając źródeł energii, jak i miejsc pracy. Ale nawet tzw. powojenny cud gospodarczy nie mógł ukryć faktu, iż przemysł ciężki, taki jak górnictwo i hutnictwo zaczynały przeżywać poważny kryzys. W latach 50-tych XX wieku był on już mocno widoczny. Stare gałęzie przemysłu zastępowano nowymi technologiami, takimi jak na przykład energia słoneczna.
Obecnie w Gelsenkirchen żyje 300 000 mieszkańców. Struktura ekonomiczna miasta została na przestrzeni ostatnich dekad znacznie zmodyfikowana i zróżnicowana. Inwestują tam wielkie koncerny przemysłowe, dając miejsca pracy (np. Shell). Miasto znane jest również z wielu atrakcji turystycznych oraz imprez sportowych.
Oficjalna strona miasta Gelsenkirchen: www.gelsenkirchen.de
HAMBURG
Hamburg to drugie po Berlinie największe niemieckie miasto. Zajmuje teren ok. 755 km2 wraz z portem o powierzchni 74 km2, stanowiącym prawie 10% obszaru. Miasto zamieszkiwane jest przez 1.73 miliona osób.
Hamburg jest zielonym miastem - prawie 15% terenów miejskich to parki, miejsca pod rekreację oraz obszary zalesione. Warto też wspomnieć o farmach ekologicznych, czy obszarach ogrodniczych zajmujących ok. 6% miejskiej przestrzeni.
Jednym z najważniejszych projektów Hamburga to nowa dzielnica, zwana "miastem portowym" (Hafen City) pełniąca zarówno funkcje mieszkalne, jak i komercyjne, kulturowe, oraz rozrywkowe. Dzielnica o powierzchni 155 hektara usytuowana jest w odległości zaledwie kilku minut spacerem od ratusza miejskiego.
Na południe od Hafen City znajduje się wyspa Wilhelmsburg, gdzie powstały nowe miejsca pracy w dużych koncernach, jak również obszary mieszkalne. Rewitalizacja miasta dotyczy też wielu dysfunkcjonalnych sąsiedztw (deprived neighbourhoods). Na poziomie ogólnopaństwowym istnieje od 1971 roku specjalny program, którego celem jest promowanie rewitalizacji np. starych domów. Dodatkowo, program uzupełniono w 2004 (pt. Die Sociale Stadt) dla tych obszarów, które nie są zdegradowane przestrzennie, ale trawione są przez szereg problemów społecznych (zob. socialestadt.de). Każdy Land otrzymuje określoną pulę środków finansowych od rządu niemieckiego, uzupełniając je o wkład własny w postaci 2/3 całości kwoty.
Celem projektów jest:
- wspieranie kooperacji pomiędzy wszystkimi lokalnymi partnerami, w szczególności zaś mieszkańcami
- wzmocnienie lokalnej gospodarki i zwiększenie zatrudnienia
- stabilizacja centrów podmiejskich oraz podniesienie wartości infrastruktury społecznej
- podniesienie wartości procesów integracyjnych (integracja społeczna, wzmocnienie działań samopomocowych na poziomie sąsiedztw).
Aktualnie około 33 sąsiedztw znajduje się w trakcie procesu odnowy i rozwoju. Procesy te wzmocnione są przez sąsiedzkie komitety doradcze (neighbourhood advisory councils). Członkami takich komitetów są lokalni aktorzy, mieszkańcy, politycy, przedstawiciele administracji lokalnej. Przewodniczą im lokalni managerowie.
Oficjalna strona miasta Hamburg: www.hamburg.de
Międzynarodowa strona miasta Hamburg: international.hamburg.de
KOMARNO
Komarno leży w południowo - wschodniej części Csallokoz, u zbiegu rzek Danube i Vah. Miasto posiada bardzo bogatą historię i tradycję. Z badań archeologicznych wynika, iż prawdopodobnie terytorium to zamieszkiwane było w sposób ciągły już od czasów Epoki Brązu.
Komarno ma 38.000 mieszkańców, zamieszkujących terytorium 10 km2. Ze względu na znakomitą jakość gleby, miasto oraz jego przyległe obszary stanowią wspaniałe miejsce dla rozwoju przemysłu rolniczego. Znaczenie przemysłu na terenie miasta jest wciąż niezwykle istotne, nawet pomimo kilkunastoletniej recesji.
W jednej z dzielnic miasta, powstałej w latach 50-tych XX wieku, identyfikuje się szereg problemów społecznych. Związane jest to z faktem, iż zamieszkiwana jest ona w większości przez bezrobotnych oraz nie posiadających kwalifikacji ludzi. Jest to równocześnie problem wielodzietnych rodzin, żyjących w trudnych warunkach lokalowych. Ponadto, problemem jest kwestia bezpieczeństwa na terenie dzielnicy. Władze miasta poszukują się stosownych rozwiązań dla wspomnianych problemów.
Oficjalna strona miasta Komarno: www.komarno.sk
OŁOMUNIEC
Miasto Ołomuniec położone jest w samym sercu regionu nazwanego Hana. Historia miasta sięga X wieku n.e. kiedy to stało się ono ważnym punktem, w którym przecinały się szlaki handlowe. Jest to również ważny ośrodek kulturalny - w Ołomuńcu znajduje się druga pod względem wielkości po Pradze kolekcja zabytków. Tu również znajduje się drugi po Pradze najstarszy uniwersytet czeski, ufundowany w 1573 roku. Ze względu na swoje kluczowe znaczenie, ośrodek ten stanowił stolicę Moraw, począwszy od czasów panowania Luksemburgów, aż do XVII wieku. Należy też wspomnieć, iż Miasto uległo poważnym zniszczeniom podczas Wojny Trzydziestoletniej.
Obecnie populacja miasta wynosi 100.000 mieszkańców. Ołomuniec jest piątym pod względem wielkości miastem czeskim. Aktualnie przechodzi ono dynamiczny rozwój w takich branżach, jak biznes, budownictwo, turystyka czy też kultura.
Dzielnica romska w Ołomuńcu odznacza się szczególną specyfiką. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat osiedlono tam w większości rodziny romskie. Zamieszkują one 80 segmentów budynku mieszkalnego przy ulicy Prichystalova, opuszczonego w połowie 1991 roku przez stacjonujące tam wojska radzieckie. Budynek ten przypomina strukturą hotel - z biegnącego wzdłuż budynku hallu rozchodzą się wejścia do poszczególnych mieszkań. Fakt zamieszkiwania tego miejsca przez społeczność romską przyczynił się do wytworzenia w przestrzeni miejskiej swoistej etnicznej enklawy, czy też getta.
Aktualnie budynek zamieszkiwany jest w 50 procentach przez Romów z różnych klanów. Mieszkańcy budynku to w większości klienci pomocy społecznej oraz urzędu pracy.
Piwnica budynku przeznaczona jest na działalność charytatywnej organizacji Charita, działająca od 2006 na rzecz romskich dzieci i młodzieży, w szczególności zaś zajmująca się organizacją ich czasu wolnego.
Miasto Ołomuniec zmaga się z szeregiem problemów, jakie ogniskują się w owym obszarze. W szczególności problemem było zapewnienie bezpieczeństwa wokół budynku, i zapobieganie aktom wandalizmu. W tym celu zamontowano jeszcze w połowie lat 90-tych kamery monitorujące. Mimo to nie zapobiegły one dalszym zniszczeniom, co przyczyniło się do podjęcia przez Radę Miasta Ołomuńca decyzji o rozszerzeniu systemu monitoringu w budynku, w szczególności uwzględniając obszary wspólne. Przedsięwzięcie to finansowane było za pośrednictwem Programu Przeciwdziałania Przestępczości (Criminal Prevention Programme). Metoda ta pozwoliła na ujęcie osób odpowiedzialnych za powtarzające się akty wandalizmu. Doprowadziła też do poprawienia komfortu życia mieszkańców z sąsiadujących obok budynków.
Dzięki wysiłkowi pracowników socjalnych, w 2003 roku udało się również stworzyć plac zabaw dla dzieci tuż przed budynkiem.
Do kolejnych zadań miasta należy rozszerzenie pomocy społecznej, tak by możliwa była bliższa współpraca z pracownikami socjalnymi romskiego pochodzenia, którzy służyliby radą. Celem jest również integracji romskiej mniejszości z pozostałymi mieszkańcami obszaru.
Oficjalna strona miasta Ołomuniec: www.olomouc.eu
PECS
Populacja miasta wynosi około 160.000 mieszkańców, w tym znaczną grupę stanowią mniejszości etniczne.
Miasto Pecs posiada bardzo bogatą historię, sięgającą czasów rzymskich i tureckich. Z okresu rzymskiego zachowały się wczesnochrześcijańskie świątynie i grobowce, a z czasów tureckich - architektura osmańska, która przetrwała w skali nie notowanej na Węgrzech.
Terytorium dzisiejszego Pecsu zamieszkiwane było już od epoki kamienia - także w czasach Celtów, których podbili Rzymianie. To oni stworzyli na owych terenach pierwszy ośrodek miejski. W IV w. miejscowość stała się ośrodkiem wczesnochrześcijańskim. Z tamtych czasów pochodzą grobowce wzorowane na rzymskich oraz fundamenty dwóch kościołów, odsłonięte w okolicach dzisiejszej katedry. Po upadku Rzymu miasto nawiedzili Hunowie i Ostrogoci, Longobardowie i Awarowie, zaś w IX w. jako Quinque Basilicae weszło w skład imperium Karolingów. W nowo powstałym państwie węgierskim stało się siedzibą biskupstwa ustanowionego w 1009 r. przez króla Stefana Świętego. Odtąd aż do 1780 r. (ze 140-letnią przerwą na panowanie tureckie) decydującą rolę w Pecsu odgrywał kler katolicki. Po klęsce pod Mohaczem w 1526 r. miasto zostało zajęte przez Turków na prawie 150 lat. Wybudowali oni meczety, łaźnie, bazary, gospody i mauzolea świętych. Niektóre z tych budowli przetrwały do naszych czasów. Po odejściu Turków Pecs za sprawą Habsburgów z powrotem przeszedł w ręce biskupów, z którymi walczył o niezależność prawie do Wiosny Ludów, choć Maria Teresa w 1780 r. ogłosiła go wolnym miastem królewskim. Na początku XIX w., dzięki staraniom biskupa Szepesyego, odrodził się miejscowy uniwersytet. Czasy ck monarchii były dla Pecsu okresem bujnego rozwoju. Wtedy właśnie stworzono podwaliny przemysłu, który zapewnił miastu wysoką pozycję w imperium, a po wojnie, przejęty przez państwo, przyczynił się do jego silnej pozycji gospodarczej. Powstały kopalnie węgla, zakłady tytoniowe Sopianae, słynne zakłady ceramiki dekoracyjnej Zsolnay, fabryka win musujących Littke, wytwórnia organów Angster, browary, zakłady maszynowe i skórzane. W 1918 r. na mocy konwencji belgradzkiej miasto, wraz z komitatem Baranya, zostało zaanektowane przez Serbów na 33 miesiące. Po II wojnie światowej Pecs stał się czwartym ośrodkiem przemysłowym, naukowym i kulturalnym kraju. Do jego rozwoju z pewnością przyczyniło się odkrycie w okolicy złóż rud uranu.
Z uwagi na bardzo bogatą tradycję, miasto słynie z licznych muzeów, (np. ulica Kaptalana nazywana jest ulicą muzeów) oraz festiwali. Równocześnie stanowi ono niezwykle ważny ośrodek naukowy i akademicki na Węgrzech, stąd też zwane jest również miastem uniwersyteckim.
Ponadto Pecs pełni też ważną rolę o charakterze ekonomicznym. Pomiędzy 1853 rokiem a późnymi latami 80-tymi XX wieku Pecs traktowany był jako miasto górnicze. Jak już wspomniano, rozwój miasta oparty był w głównej mierze na przemyśle węglowym, a później wydobyciu złóż uranu. Wydobycie tychże surowców stanowiło główny motor dla rozwoju lokalnego przemysłu.
Z początkiem lat 90-tych XX wieku nastąpiły istotne zmiany o charakterze społecznym, ekonomicznym oraz politycznym. Wiązało się to równocześnie ze zmianami o charakterze przestrzennym. O ile w latach 50 tych XX wieku przemysł wydobywczy węgla i uranu odgrywał istotną rolę w integrowaniu środowisk romskich w Pecsu, to po przemianach związanych z transformacją ekonomiczną nastąpiły wyraźne procesy segregacji oraz pauperyzacji ludności romskiej. Miasto podjęło istotne kroki w celu podniesienia jakości życia Romów w zdegradowanej dzielnicy poprzemysłowej, tym bardziej, iż większość budynków zamieszkiwanych przez Romów nie spełniało podstawowych standardów sanitarnych. W tym celu podjęto działania związane z kompleksową rewitalizacją zdegradowanej przestrzeni poprzemysłowych obszarów miejskich.
Oficjalna strona miasta Pecs: www.pecs.hu
